T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Gaziantep Büyükşehir Belediyesi ortaklığında, Avrupa Komisyonu desteğiyle Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği’nin birlikte finanse ettiği Türk Arkeoloji ve Kültürel Miras Enstitüsü için hazırlık çalışmaları tamamlandı.

Enstitü, 1898 yılından bu yana Anadolu’da faaliyet gösteren yabancı misyonlara ait sekiz arkeoloji enstitüsünün yanında ‘ilk millî arkeoloji enstitüsü’ olma özelliğini taşıyor.

Türk ve İslam arkeolojisi odağında faaliyet gösterecek Enstitü’nün temel amacı; ülkemizde ve kültürel, tarihi bağlarımız olan dünyanın diğer bölgelerinde insanlığın ortak birikim ve değerlerini esas alarak arkeoloji ve kültürel miras konusunda bilimsel araştırmalar yapmak ve benzer araştırmaları çeşitli yöntemlerle teşvik etmek olarak özetleniyor.

2014 yılında Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Başkanı Fatma Şahin’in ilk adımı atmasıyla başlayan Enstitü hazırlıklarında sona yaklaşıldı. Avrupa Birliği ile yürütülen görüşmeler sonunda projelendirilen Gaziantep merkezli Türk Arkeoloji ve Kültürel Miras Enstitüsü’nün ardında, yedi yıl süren bilimsel çalışmalar ile Türkiye ve Avrupa’dan 430 kültür, sanat, bilim insanının yanı sıra bürokratların ve teknik uzmanların da katkıları var.

Aralık 2018’de başlayan Türk Arkeoloji ve Kültürel Miras Enstitüsü projesi; merkez görevi görecek Gaziantep’teki tarihi Kendirli Kompleksi’nin (Kendirli Kilisesi ve Latin Okulu) restorasyonu ve T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı adına Hale Ural ve Hakan Tanrıöver’in koordinasyonundaki teknik destek ekipleriyle kuruluş çalışmaları olmak üzere iki alanda yürütüldü. Restorasyonu 2020 yılında tamamlanan Kendirli Kompleksi, Enstitü merkezi, Arkeoloji İhtisas Kütüphanesi ve etkinlik alanlarının yanı sıra Arkeometri Laboratuvarı’na da ev sahipliği yapıyor. Enstitü, Arkeometri Laboratuvarı ile Türkiye’nin ‘saha yönetimi’ laboratuvarına sahip ilk enstitüsü özelliğini taşıyor.

Öte yandan, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Cumhuriyet ve Osmanlı arşivlerindeki 1 milyon 500 bine yakın belgenin taranmasıyla ilk Dijital Arkeoloji Arşivi oluşturuldu. Dijital Arşiv, dünyanın önemli arkeoloji enstitülerinin veri tabanlarıyla uyumlu bir sisteme sahip.

Enstitü’nün kuruluşu sırasında pek çok farklı alandaki çalışmalar, konunun uzmanları tarafından yürütüldü. Kütüphane, Dijital Arşiv, Arkeometri Laboratuvarı’nın yanı sıra arkeoloji alanına yoğunlaşan Yayınlar, bilimsel Hakemli Dergi, Eğitim Programları, Burs ve Destek Programları ile Yasa, yönerge ve yönetmelik hazırlıkları da tamamlandı.

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ana faydalanıcı, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi’nin ise yan faydalanıcı olarak yer aldığı ve Avrupa Birliği destekleriyle hayata geçen projeyle, ülkemizde yıllardır dile getirilen bir eksiklik tamamlanarak hem geleceğin bilim insanlarına ve çalışmalarına ışık tutulması hem de geniş halk kesimlerinin arkeoloji ve kültürel miras konularında farkındalık kazanması hedefleniyor.